Klucz do plakatu z gatunkami stali OBERON

Nadchodzi jesień, a wraz z nią perspektywa przesuniętych targów. Jedni się na nie wybierają, inni najchętniej widzieliby je odwołane. Niezależnie od tego jednak, czy się odbędą, czy zostaną przesunięte po raz drugi, oraz jaką formę przybiorą i czy będzie można na nic rozdawać materiały promocyjne, to na stronie oberon.pl dostępny jest do ściągnięcia plakat w wersji DIY, czy jak to się kiedyś jeszcze w Polsce mówiło: „zrób to sam”. Część z Państwa poza tym posiada takowy już wiszący.

Coraz więcej w naszej branży jest osób, które nie są absolwentami kierunków technicznych lub, jeśli je nawet ukończyły, to te o innym profilu (np. informatyczne, elektryczne, itp.). Pytać się czasami niewygodnie, lub nie ma czasu, a ten artykuł ma w założeniu pomóc zrozumieć, w jak najmniej bolesny sposób, pewne niuanse, bez których ani rusz w naszej branży. Zapraszam zatem wszystkich świeżo upieczonych zaopatrzeniowców, konstruktorów i technologów oraz każdego „chcącego sobie przypomnieć”. Tych z Państwa zaś, których doświadczenie jest większe niż moje na polu materiałoznawstwa, uprzejmie proszę o zwrócenie uwagi, lub sugestie w celu poprawy przydatnoś ci/czytelności naszego plakatu.

RYS.1. PLAKAT STALI OBERON [ŹRÓDŁO: MATERIAŁY PRODUCENTA]

Czym jest plakat stali OBERON?

Siedemnaście lat temu opracowaliśmy w firmie OBERON Robert Dyrda pierwszy plakat z gatunkami stali. Prawdziwy niezbędnik narzędziowca. Poprawiamy go na bieżąco, uatrakcyjniamy jego wygląd, zwiększamy przejrzystość i jakość zawartych w nim informacji. Plakat rozdajemy w zamian za wizytówki na targach. Oferujemy go w formacie. PDF do ściągnięcia ze strony http://bit.ly/OBERON_plakaty, na której również można jego papierową wersję wzmocnioną metalowymi listwami zamówić w „pancernej” tubie. W jakim celu? Po to, by wisząc czy to na ścianie warsztatu, czy w biurze, był „stale na widoku”. By można było zawsze do niego podejść porównać coś, sprawdzić… Coś. Ale co? Jakie informacje tak naprawdę kryją się pod kolorami oraz mnóstwem liczb w kolumnach i wierszach?

RYS.2. GŁÓWNE WIERSZE W PLAKACIE OBERON (OPRACOWANIE WŁASNE)

Klucz do kolorów oznaczeń stali (Rys.2.)

Przedstawione na plakacie OBERON, w kolejnych wierszach, są cztery grupy stali:

1. Stale na korpusy oraz wkładki form do przetwórstwa tworzyw sztucznych;
2. Stale do pracy na gorąco (stale na stemple, matryce, kowadła, wkładki matrycowe, obciążone części pras, formy do odlewania pod ciśnieniem oraz narzędzia do wycis kania);
3. Stale do pracy na zimno (stale na wykrojniki, tłoczniki, noże, stemple, przeciągacze, rolki, przyrządy pomiarowe, frezy, wypychacze, przebijaki i narzędzia do grawerowania);
4. Stale szybkotnące (stale na narzędzia tokarskie, strugarskie, noże kształtowe, wiertła, narzędzia do obróbki kół zębatych, frezy, frezy krążkowe, frezy zataczane ślimakowe, noże grzebieniowe do gwintów, gwintowniki, tłoczniki, matryce, wiórkarki, wiórkowniki, stemple, przebijaki, dziurkarki i segmenty ostrz pił tarczowych).

Krajowe i zagraniczne normy hutnicze (kolumna A Rys.3.)

RYS.3. GŁÓWNE KOLUMNY W PLAKACIE OBERON (OPRACOWANIE WŁASNE)

Zauważmy, że w kolumnie A z Rys.3., niektóre gatunki wyróżnione są ciemniejszym kolorem. Są to stopy stali wymienione (o ile to możliwe) ze starej normy PN i/lub jej aktualnym odpowiednikiem PN/EN. Pod nimi zaś znajduje się pięć odpowiedników danego gatunku stali wg norm zagranicznych. Podkreślam różnicę pomiędzy starą normą PN sprzed 2004 roku, bo po przyjęciu normy europejskiej, w skądinąd mocno zubożonym przedruku, polscy narzędziowcy pozbawieni zostali takich gatunków stali, jak chociażby NC6, NC10, NPW, NCV1, WNL i WLK.

Na przykładzie stali WCL widać, że w tym wypadku oznaczenie X37CrMoV5-1 pokrywa się zarówno w PN/EN, jak i niemieckiej normie DIN. Dysponując całym plakatem łatwo zauważyć, że podczas gdy wszystkie gatunki stali mają przypisany porządkowy numer Werkstoff w formacie 1.xxxx, to norma DIN odnosi się do zawartości pierwiastków stopowych, podobnie, jak francuska norma AFNOR, z którą część naszych klientów styka się na co dzień.

Dla ułatwienia dodaliśmy jeszcze amerykańską normę AISI, szwedzką SS i rosyjski GOST. Dlaczego? Czasem bowiem gatunki są wynalazkiem krajowym lub nawet jednej huty. I tak np. stal NC6 ma zbliżonego składem „kolegę” tylko w normach niemieckich. Z kolei oferowana przez nas superwytrzymała stal na formy SUPERPLAST nie ma odpowiedników w ogóle. Co więc, gdy przyjdzie zamówienie z Francji, Niemiec, USA, Rosji lub Szwecji? Co robić, jeśli forma lub wykrojnik ma być wykonany wg wskazań zagranicznych technologów? Wtedy możemy sięgnąć po plakat OBERONU.

O pierwiastkach stopowych słów kilka (kolumna B Rys.3.)

Drugą częścią plakatu jest „zawartość procentowa pierwiastków stopowych”, która bywa różnie precyzowana przez krajowe jak i zagraniczne normy. Pisząc „krajowe” mam na myśli funkcjonujące w świadomości „stare” nazewnictwo, które ma się dobrze. Bo co łatwiej wpisać na zapytaniu, a później zamówieniu: WCL czy X37CrMoV5-1? Problem, że te dwa gatunki mają tak naprawdę różne składy chemiczne.

Wracając do pierwiastków w stopach stali. Pisząc wprost. Jedni gwarantują większą czystość stopu, inni mniejszą, a jeszcze inni pomijają część pierwiastków. Każda huta poza tym woli oscylować w okolicy dolnej dopuszczalnej granicy zakresu pierwiastku stopowego. Dzięki temu ponosi mniejsze koszty dodając 4,82% chromu zamiast 5,48%. O tym, jak te dziesiętne części procentów wpływają na właściwości stopów oraz ich ceny, więcej w kolejnych numerach Forum Narzędziowego OBERON, w cyklu „Materiałoznawstwo dla każdego”.

„Gorący temat” – czyli obróbka cieplna (kolumna C Rys.3.)

W średniowieczu, największym uznaniem cieszyła się stal sprowadzana z Damaszku. Dlaczego? Jako jedyna wówczas była odpowiednio obrobiona cieplnie.

Hartowanie to zabieg technologiczny przeprowadzany w wysokiej temperaturze (jak ta podana w tabeli na plakacie OBERON) mający na celu zmianę struktury materiału by uzyskać wyższą twardość. Ośrodek chłodzący to medium, w którym materiał się chłodzi w celu usunięcia naprężeń. Wszystkie użyte na plakacie umieszczone są w legendzie na jego dole. I tak „W” oznacza wodę, „O” - olej, „G” - gaz, „P” – powietrze, a „S” – kąpiel solną.

Warto pamiętać, że większość dostępnych dziś materiałów jest dostarczanych w stanie ulepszonym cieplnie w hutach. Dlaczego? Mało który przedsiębiorca ma dostęp do takich pieców, a zlecenie usługi obróbki cieplnej trwa i kosztuje. W dodatku materiał w prętach okrągłych, płaskich i kostkach profesjonalnie zahartowany w hucie pozwoli nam uniknąć „niespodzianek” przy samodzielnej obróbce cieplnej.

Na przykładzie gatunku 1.2343 (WCL) widać nie tylko różnicę między normami w zalecanych temperaturach hartowania ale również pomiędzy ośrodkami chłodzącymi i inne uzyskiwanymi twardościami w zależności od temperatury odpuszczania. Wszystko to w zależności od huty i kraju pochodzenia materiału. Widać również dlaczego za atestowaną stal niemiecką 1.2343 przychodzi zapłacić więcej, niż za jej odpowiedniki, które w rezultacie są aż o 6HRC mniej twarde. Forma zużyła się szybciej? Może materiał miał wszystko włącznie z pożądaną niską ceną… poza niemieckim atestem.

Klucz do zastosowania stali n arzędziowych (kolumna D Rys.3.)

Ostatnia rubryka na plakacie stali OBERON zawiera typowe zastosowania i przeznaczenia. W rezultacie można samemu domyślać się, jaki skład i twardości są potrzebne dla danego zastosowania i ewentualnie na własną rękę szukać odpowiedników.

Plakat to „za mało”?

W przypadku, gdyby gatunków stali narzędziowej na plakacie firmy OBERON było za mało, lub informacje w nim zawarte nie wyczerpywałyby Państwa chęci poznania, zapraszam Państwa na naszą kolejną stronę internetową www.oberonrd.pl. Cóż na niej jest i czemu tak ją polecam? Czy to kolejna komercyjna strona? Na ostatnie pytanie odpowiedź brzmi: nie. Na pierwsze zaś…

Ponad ćwierć wieku doświadczenia w handlu stalą zaowocowało zdobytą wiedzą, którą firma OBERON Robert Dyrda zapragnęła podzielić się z Państwem. Możecie sami porównać, ocenić i wybrać gatunek materiału najbardziej odpowiadający Waszym potrzebom lub oczekiwaniom Waszych klientów. Czasami bowiem zdarza się „temat”, kiedy nazwa gatunku brzmi dziwnie albo zgoła myląco… Co robić?

Co czynić, gdy telefony „wysiadły” i nie można dodzwonić się do OBERONu? Jest www.oberonrd.pl! Strona, na której nie ma opisu według jednej normy. Nie ma opisu również według pięciu… Wikipedia nie ma tylu gatunków stali! Do każdego gatunku, o ile to było możliwe dodaliśmy nawet po osiem odpowiedników z dokładnym opisem! Dla wymagających narzędziowców, doświadczonych technologów, czyli, inaczej pisząc - dla prawdziwych fachowców - www.oberonrd.pl! Wejdźcie i sprawdźcie jeszcze dzisiaj.

Dlaczego napisałem więc, że strona nie ma charakteru komercyjnego? Nie ma reklam, a wypisanie stali w katalogu nie oznacza niestety jego dostępności w handlu. Hutnictwo, to branża, która żyje i produkcja w niej podyktowana jest nie tylko możliwościami technologicznymi, ale również popytem. Nie ma popytu? Nie ma wytopu. Natomiast mając trochę wiedzy na temat pierwiastków stopowych i właściwości stali, jesteśmy w stanie znaleźć „zbliżony odpowiednik” rozwiązanie lepsze lub gorsze, ale zawsze rozwiązanie, na które klient przystanie albo nie.

Jan Dyrda
e-mail: j.dyrda@oberon.pl