Stale narzędziowe sprzedajemy już od ponad dwudziestu lat. Jak
tylko pamiętam klienci zawsze poszukiwali cienkich blach ulepszonych cieplnie po to, by wykonać jakiś kształtowany jeszcze plastycznie
element. Oczywiście, jakieś dziesięć lat temu można było jeszcze spotkać
cienkie blachy NC6. Natomiast problem z popularnymi obecnie gatunkami stali 1.2311 czy 1.2738 jest taki, że huty produkują blachy z reguły
od grubości 20 mm w górę. Niestety, nie są to już cienkie blachy. Można
ratować się małymi precyzyjnie szlifowanymi płaskownikami, jak np.
sprzedawane przez nas płaskowniki PRECIZ, ale co zrobić, jeżeli potrzeba
większych szerokości?
Fot. TOOLOX® 33 zwinięty w rurę i spawany
Jak już wspomniałem, blachy o grubości 20 mm i więcej można
kształtować plastycznie, ale nie w warunkach małych zakładów i nie
narzędziowe. Zajmijmy się zatem tymi cieńszymi produktami, ponieważ
kształtowanie na zimno grubych arkuszy blach narzędziowych raczej nie
wchodzi w grę. Z francuskiego Industeela jako cienką i ulepszoną blachę
narzędziową od kilku lat zamawiamy blachę w gatunku 1.2311 o grubości
15 mm i twardości 30 HRC.
Oczywiście, są również importowane przez nas cienkie blachy 1.2379
(NC11LV) czy 1.3343 (SW7M). Gatunki te, z uwagi na skład chemiczny
(wysoka zawartość węgla), nie są przeznaczone do kształtowania
plastycznego. Podobnie nie da się obejść tematu odcinając cienki pasek,
np. 1 mm z grubej blachy. Kierunki walcowania, struktura spowodują, że
takie postępowanie nie ma praktycznego zastosowania. Taka „blacha”
pęka w poprzek długości, jej wytrzymałość zmęczeniowa jest minimalna
– osobiście testowałem krusząc to rękoma.
Fot. Piła potrafi uciąc cienkie paski, ale co ze strukturą stali?
Fot. Sito wygięte ze stali TOOLOX® 33 -o grubości 12 mm
Spróbowaliśmy w 2013 roku sprowadzać szwedzkie blachy
TOOLOX® z huty SSAB. Kolejne próby były zachęcające na tyle, że
mamy mniejsze czy raczej cieńsze grubości w obydwu gatunkach
stali TOOLOX®. TOOLOX® 33 ma twardość około 32 HRC, natomiast
TOOLOX® 44 ma twardość około 45 HRC. Cienkie blachy - jak 6, 8 czy
10 mm - dadzą się łatwiej formować plastycznie niż stale narzędziowe
do pracy na zimno. Obie stale TOOLOX® mają stałe parametry twardości
w zastosowaniach aż do 600 stopni Celsjusza. Innymi słowy temperatura odpuszczania jest na tyle wysoka, że byle podgrzanie nie zniszczy
korzystnych własności stali. Dodatkowo logicznie zbilansowane dodatki
stopowe wraz z niewielką jak na stale narzędziowe zawartością węgla
pozwalają na łatwiejsze spawanie tych stali niż stali 1.2311, nie mówiąc
o stalach narzędziowych do pracy na zimno. Przykładem niech będzie
zamieszczone zdjęcie stali TOOLOX®33 wygiętej w … rurę i zespawanej.
Arkusz blachy TOOLOX® 33 zwinięty w taką elegancką rurę był
potrzebny klientowi, który szukał stali o dużej twardości, połączonej
z odpornością na ścieranie i wysoką temperaturę. Ponieważ TOOLOX®
33 ma twardość 30HRC w zakresie do 600oC i daje się jeszcze spawać –
efekt pracy był taki jak oczekiwano.
Fot. Sito ze stali TOOLOX® 33 o grubości 12 mm spawane i
z wywierconymi ponad 1200 otworami
Inny klient miał kłopot ze stosowanym materiałem na sita. Kolejne
wycierały się zbyt szybko. Tu zaletą była wysoka twardość TOOLOX® 33
połączona z łatwą obrabialnością i dodatkowo niezła spawalność. Sito
widoczne na kolejnym zdjęciu, zostało wykonane z blachy o grubości
12 mm. Potrzebna była stal, w której mimo twardości 30 HRC, da się
stosunkowo szybko wywiercić ponad 1200 otworów. A po wygięciu
została wspawana w miejsce poprzednio zużytych elementów. Na
poniższych zdjęciach widać, ze stal narzędziowa może służyć nie tylko
do budowy narzędzi lub przyrządów, ale i części maszyn.
Fot. Wygięty płaskownik ze stali TOOLOX® 33
Właśnie do czegoś takiego chciałem w tym artykule Państwa
namówić. Chodzi mi o otworzenie się na możliwość wykorzystywania
stali narzędziowych także poza narzędziownią. Dziś nie jest łatwo
o klienta. Skoro już ktoś z problemem trafił do Waszego warsztatu,
można jego problem rozwiązać za pomocą stali TOOLOX®. Niektórzy
z naszych klientów, którzy robili formy czy wykrojniki lub tłoczniki,
podczas ciężkich lat kryzysu starali się wykonywać każde zlecenie, które
wpadło im w ręce. Stąd może takie fantazyjne rozwiązania jak pokazane wyżej. Możliwość wyginania stali TOOLOX® produkowanych przez
szwedzką hutę SSAB widać też na zdjęciu numer 4. Płaskownik został
wygięty w kabłąk o małych promieniach gięcia.
Wszystkim, którzy są zainteresowani nietypowymi obróbkami stali
TOOLOX®33 lub stali TOOLOX® 44, wyślemy rekomendacje huty SSAB
odnośnie obróbek skrawaniem i doboru jego parametrów. Osobne
ulotki dotyczą rekomendacji jak ciąć gazowo, spawać te stale, polerować. Wyginanie zasadniczo można wykonywać według zaleceń dla
stali HARDOX®. Zachęcam wszystkich Państwa do wypróbowania stali
TOOLOX® i podzielenia się z nami swoimi sukcesami na łamach Forum
Narzędziowego OBERON.
OBERON® Robert Dyrda
to dystrybutor szwedzkich
stali TOOLOX® w Polsce
tel. 52 35 424 00
e-mail: oberon@oberon.pl
Robert Dyrda